హంసమాలా స్తబకము
- సురుచిర్వజ్రపాణేస్సుదృశో మన్దహాసః ।
హరతాన్మోహమూలం హృదయస్థం తమో మే ॥
మిగుల కాంతిమంతములగు ఇంద్రాణీ మందహాసములు
మోహ కారణమైయున్న నా హృదయమందలి యజ్ఞానమును నశింపజేయుగాక.
- అమృతం సఙ్కిరన్త్యా ప్రసరన్త్యేహ దృష్ట్యా ।
సురరాజ్ఞీ బలాఢ్యాం భరతక్ష్మాం కరోతు ॥
అమృతమును జిమ్ముచు, నీ లోకమందు ప్రసరించు ఇంద్రాణీ
దృష్టి (వెన్నలతో పోలిక) భారతభూమికి బలమిచ్చుగాక.
- అమృతామ్భః కిరన్తీ కరుణామ్భో వహన్తీ ।
నతరక్షాత్తదీక్షా శచి మాతస్తవేక్షా ॥
ఓ తల్లీ ! అమృతోదకమును జిమ్మునట్టిది, కారుణ్యోదక మును
వహించునట్టిది, నమ్రులను రక్షించుటకు దీక్ష బూనినది
నీ చూపగుచున్నది.
- కృతపీయూషవృష్టిస్తతకల్యాణసృష్టిః ।
విహితైనోవినష్టిర్ధృతవిజ్ఞానపుష్టిః ॥
అమృతమును సృష్టించునట్టిది, మంగళములను నిర్మించునది,
పాపములను ధ్వంస మొనర్చునది, విజ్ఞానమును బోషించునది,
- భృతదేవేన్ద్రతుష్టిర్యమినాం దేవగృష్టిః ।
మమ కామ్యాని దేయాత్తవ విశ్వామ్బ దృష్టిః ॥
దేవేంద్రునకు సంతుష్టి గలిగించునది, నియమము గలవారికి
కామ ధీరువు ( దేవగృష్టి) వంటిదియైన నీ దృష్టి నా కోర్కెలను
దీర్చుగాక.
- జగతాం చక్రవర్తిన్యసితస్తే కటాక్షః ।
జలదో భక్తిభాజాం శిఖినాం నర్తనాయ ॥
ఓ తల్లీ ! నీ నల్లనైన కటాక్షము భక్తులనెడి నెమిళ్ల నాట్యము
కొఱకు మేఘమగుచున్నది.
(కారు మేఘము నెమిళ్లకు ప్రీతియై నాట్యమునకు బ్రే రేపించును.
భక్తులు నెమిళ్లతోడను, దేవీ కటాక్షము కాటుక కంటి సంబం
ధమై కాసమేఘముతోడను పోలిక.)
- సుకృతీ కోఽపి నాట్యే బహులే తత్ర మాతః ।
జగతే సారభూతానుపదేశాన్కరోతి ॥
ఓ మాతా ! విస్తారమైన ఆ నాట్యములో నొకానొక పుణ్య
పురుషుడు జగత్తుకొఱకు శ్రేష్ఠమైన ఉపదేశము జేయును.
(ఇది దేవీ కటాక్ష, ప్రేరణమున చేయబడునని భావము. శ్రీరమ
ణోప దేశమును కవి ధ్వనింపజే సెను. )
- అపరో నవ్యకావ్యాన్యనవద్యాని ధన్యః ।
విదధాత్యప్రయత్నాద్బుధభోగక్షమాణి ॥
ధన్యుడగు మఱియొకడు పండితుల యాస్వాదము కొఱ కప్రయ
త్నముగా ననింద్యమైన నూత్న కావ్యములను రచించును.)
(కవి తనయం దా దేవీ కటాక్షము బొందిన కార్యరూపమును
బేర్కొ నెను.)
- ఇతరో భాగ్యశాలీ రమణీయైః ప్రసఙ్గైః ।
వితనోతి స్వజాతిం జగతి శ్రేష్ఠనీతిమ్ ॥
భాగ్యశాలియైన నింకొకడు రమ్య ప్రసంగములచే జగత్తునందు
తమ జాతివారిని శేషమైన నీతిమంతులుగా చేయును.
(కల్నల్ ఆల్కాటుదొర ధ్వనించుచుండెను.)
- జగతాం మాతరేకో మహసా పుణ్యశాలీ ।
విధుతారిః స్వదేశం కురుతే వీతపాశమ్ ॥
ఓ మాతా! పుణ్యాత్ముడైన వేతొకడు తన తేజస్సుచే శత్రు
వులను బారదోలి, నిజ దేశమును దాస్యబంధమునుండి విడి
పించుచున్నాడు. (గాంధీమహాత్ముడు.)
- పర ఇన్ద్రాణి సాధుర్బత విస్మృత్య విశ్వమ్ ।
రమతే సిక్తగణ్డః ప్రమదాశ్రుప్రదానైః ॥
ఓ యింద్రాణీ ! సాధువైన మఱియొకడు విశ్వమును మరచి
యానంద బాష్పములచే తడుపబడిన చెక్కిళ్లతో క్రీడించు
చుండును. ఆశ్చర్యము ! (అరవిందుడు)
- తవ రాగార్ద్రదృష్ట్యా దివి శక్రస్య నాట్యమ్ ।
కరుణాసిక్తదృష్టయా భువి భక్త్స్య నాట్యమ్ ॥
ఓ దేవీ ! నీ యనురాగ దృష్టిచే స్వర్గమందు దేవేంద్రునకు
నాట్యము, నీ కరుణార్ద్ర దృష్టిచే భూమియందు భక్తునకు
నాట్యము అగును.
- తవ సప్రేమదృష్టిర్బలమిన్ద్రే దధాతి ।
తవ కారుణ్యదృష్టిర్బలమస్మాసు ధత్తామ్ ॥
నీ దృష్టి ప్రేమతోగూడి యింద్రునకు బలమిచ్చును, కారుణ్య
ముతో గూడి మాకు బలమిచ్చునుగాక.
- తవ వామాః కటాక్షాః ప్రభుమానన్దయన్తు ।
ఉచితో దక్షిణానామయమస్త్వీక్షణానామ్ ॥
నీ వామ (వక్ర,రమ్య) కటాక్షము లింద్రుని యానంద పర చును.
నీ దక్షిణ (ఉదార) కటాక్షములకు ఈ జను డుచితుడగుగాక.
- సుకృతానాం ప్రపోషం దురితానాం విశోషమ్ ।
కరుణార్ద్రా విభాన్తీ తవ దృష్టిః క్రియాన్నః ॥
కరుణతో బ్రకాశించు నీ చూపు మా పుణ్యముల నభివృద్ధి
పరచి, మా పాపములను క్షయము చేయుగాక.
- కురు పాదాబ్జబన్ధోః సరణిం నిస్తమస్కామ్ ।
శచి విజ్ఞానతేజః కిరతావీక్షితేన ॥
ఓ శచీ! విజ్ఞాన తేజస్సును బ్రసరింపజేయు నీ చూపు నీ పాదా
బ్దములను నమ్మియున్న నా మార్గమును తమస్సు లేనిదిగా
నొనర్చుగాక.
- క్రియయారాధయన్తో భువనే తే విభూతీః ।
ఇహ కేచిల్లభన్తే తవ మాతః కటాక్షాన్ ॥
ఓ తల్లీ ! భువనమందుగల నీ విభూతులను క్రియచే నారాధించు
కొందఱు నీ కటాక్షము నీ లోకములోనే పొందుచున్నారు.
- స్ఫుటవిజ్ఞానపూర్వం ప్రభజేరన్ యది త్వామ్ ।
స్థిరయా దేవి భక్త్యా కిము వక్తవ్యమీశే ॥
దేవీ ! స్థిర భక్తితో స్ఫటమైన విజ్ఞానముతో నిన్ను భజించు
వారుకూడ నీ కటాక్షమును బొందుదురని వేతే చెప్పనేల?
- కువిధేర్విస్మరన్తీ భరతక్ష్మా శచి త్వామ్ ।
బహుకాలాదభాగ్యే పతితా దేవ్యయోగ్యే ॥
ఓ శచీ ! దురదృష్టమువలన నిన్ను మరచిన భారతభూమి చాల
కాలమునుండి అయోగ్యమై, యభాగ్యదశకు పతనమయ్యెను.
- అభిషిక్త్స్య మాతా తవ తేజోంశభూతా ।
సుదశాం సేవమానామనయత్పశ్చిమాశామ్ ॥
అభిషిక్తుని తల్లియై (విక్టోరియా రాణి), నీ తేజోంశవలనజన్మించిన యామె తనను సేవించు పశ్చిమవాసులను మంచి దశకు తెచ్చెను.
- అయి కాలం కియన్తం దయసే పశ్చిమస్యామ్ ।
ఇత ఇన్ద్రాణి పూర్వామవలోకస్వ దీనామ్ ॥
ఓ యింద్రాణీ ! ఎంతకాలము పశ్చిమ దిక్కుపట్ల దయగా నుందువు. ఈ దీనురాలైన పూర్వదిక్కును చూడుమా.
- న వయం పశ్చిమస్యాశ్శచి యాచామనాశమ్ ।
కృపయైతాం చ పూర్వాం నిహతాశామవాశామ్ ॥
ఓ శచీ ! మేము పశ్చిమదిక్కు యొక్క నాశమును యాచించ లేదు. నిరాశజెందియున్న పూర్వదిక్కును కృపతో రక్షింతువని మాయాశ.
- సకలం వ్యర్థమాసీదయి దీనేషు దృష్టా ।
తవ విశ్వస్య మాతః కరుణైకావశిష్టా ॥
ఓ తల్లీ ! ఈ దీనుల విషయమై సమస్తము వ్యర్ధమైపోయెను.
చూడగా, సీ దయయొక్కటి మిగిలియున్నది.
- సురరాజస్య కాన్తే నరసింహస్య సూనుమ్ ।
బలవన్తం కురు త్వం భరతక్ష్మావనాయ ॥
ఓ తల్లీ ! నీవు నరసింహ సూనుడగు గణపతిని భరతభూమి
రక్షణకొఱకు బలముగలవానిగా జేయుము.
- రుచిరాభిర్నిజాభిర్గతిభిర్హర్షయన్తు ।
మరుతాం భర్తురేతాస్తరుణీం హంసమాలాః ॥
ఈ హంసమాలా వృత్తములు మనోహరమగు స్వకీయగతుల చే
నింద్రాణిని సంతోషపరచుగాక.